VIOS Bouw is onlosmakelijk verbonden met de stedelijke omgeving. De afgelopen decennia hebben we ons gespecialiseerd in het bouwen aan en het onderhouden van de bestaande stad. De laatste 10 jaar gaat dat hand in hand met verduurzamen van gebouwen en het bouw- en onderhoudsproces. We doen dat met en voor universiteiten, woningcorporaties, kennis- en zorginstellingen en gemeenten. Samen bouwen we voor de lange termijn aan een duurzame en gezonde stad.
Bouwen zoals we deden kan niet meer
De ontwikkelingen in duurzaamheid gaan steeds een stap verder. Voorbij energiemaatregelen komt onze sector nu aan bij circulair bouwen. In steeds meer aanbestedingen en selecties zien we opdrachtgevers eisen stellen die gaan over circulariteit. Het is nu eenmaal een feit, Nederland kan niet blijven bouwen zoals het altijd gedaan heeft. In 2030 (dat is over 9 jaar!) wil de overheid naar een economie die voor 50% circulair is en in 2050 moet dat 100% zijn. Een enorme opgave voor alle sectoren en zeker ook voor de bouw. Het gaat daarbij niet alleen over nieuw- bouw, maar ook over onderhoud en renovatie
De gehele gebouwde omgeving moet circulair worden. VIOS is de logische partner om daar een positieve bijdrage aan te leveren. We geloven nu eenmaal in goed onderhoud, en in een duurzame toekomst. We nemen je graag mee in de achtergronden.
‘Goed voor het klimaat en goed voor de portemonnee’
Staatssecretaris Van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat zei het zo: “Zuinig omgaan met onze grondstoffen scheelt CO2-uitstoot en helpt dus bij het halen van de klimaatdoelen uit het regeer- akkoord. Daarnaast is bijvoorbeeld circulair ontwerpen en bouwen big business en liggen daar grote kansen voor Nederlandse bedrijven. Inzetten op een circulaire economie is op die manier goed voor het klimaat en goed voor de portemonnee.”
De basis
De basisgedachte bij circulariteit is simpel. Gebruik grondstoffen, producten en goederen slim, zodat ze oneindig hergebruikt kunnen worden. Het voorkomen van materiaal- en energiegebruik is het uitgangspunt. Waar recycling (te) vaak het eindstation lijkt te zijn, laat het 10R-model de breedte van alle stappen in circulariteit zien.
Daarbij is R1 de laagste stap: Recover, ofwel herwinnen. Dan gaat het om energieterugwinning uit materialen door verbranding (verbranding zonder energieterugwinning en storten van afval horen niet in een circulaire economie). De hoogste stap R10 is Refuse (weigeren), waarbij je kiest om geen primaire grondstoffen of materialen te gebruiken. Tussenliggende stappen gaan bijvoorbeeld over Repair: repareren in plaats van fabriceren (R6). Of over Repurpose: hergebruiken in plaats van slopen (R3).
Toepassen in alle lagen van een gebouw
Leuk natuurlijk, zo’n model. Maar hoe weet je welke keuze je wanneer het beste kunt maken? De lagen van een gebouw kun je verdelen in zes lagen (de 6S’en) met ieder een eigen functie en een eigen levensduur. De Site (de locatie, de grond) is er voor altijd, bij de Structure (de constructie) praat je over een levensduur tot 300 jaar en uiteindelijk kom je bij de binnenste laag van Stuff (spullen die soms maar een dag meegaan). 
Per laag maak je keuzes aan de hand van de bijbehorende of gewenste levensduur. Je combineert de 6S’en dus met het 10R-model om per gebouw tot afgewogen antwoorden en oplossingen te komen.
Je kijkt ook naar de eisen die gesteld worden aan circulariteit voor een gebouw of project. Hoe circulair moeten de oplossing, het ontwerp, de uitvoering zijn? Bij een gebouw dat voor de eeuwigheid bedoeld is, voegt het niets toe om een demontabele draagconstructie te verzinnen. Binnen datzelfde gebouw kan het wel weer handig zijn als onderdelen die onderhoud nodig hebben eenvoudig bereikbaar of te vervangen zijn. Voor een tijdelijk gebouw maak je weer heel andere keuzes, bijvoorbeeld voor afwerking met materialen met een korte levensduur die zonder milieudruk vergaan. Of juist voor hoogwaardige materialen voor onderdelen die eenvoudig te hergebruiken zijn.
Circulair detailleren = losmaakbaar detailleren
Circulair detailleren is cruciaal om een gebouw en haar onder- delen werkelijk circulair te maken. Bij detaillering komen meer- dere lagen bij elkaar. In een geveldetail houd je bijvoorbeeld rekening met mogelijke doorvoeren. En de gevel moet dicht zijn voor comfort, energiebesparing en waterkering. Maar als het doel is om demontabel te bouwen, heeft dat gevolgen voor de manier van detailleren.
Door traditioneel te lijmen, kitten of vol te schuimen worden dingen onlosmakelijk verbonden en hergebruik dus onmogelijk. We zullen in die gevallen losmaakbaar moeten detailleren. Dat kan met bouten of klikverbindingen, maar ook met innovatieve schakelbare lijmen.
Onderhoud, ook dat kan circulair
Voor ieder onderdeel kijk je ook naar de onder- houdsbehoefte. Onderhoud wil je zoveel mogelijk beperken. Bij gebouwen met een lange levensduur denk je dan aan gevels met overstekken en diepe neggen om kwetsbare materialen te beschermen. Maar bijvoorbeeld ook aan slimme sensoren die aangeven wanneer een kozijn onderhoud nodig heeft. Onderhoud op maat bespaart materialen en CO2.
Zo deden we het in Tuinwijk in Utrecht
De bijna honderd jaar oude (spoor)arbeiderswoningen in Utrecht hebben we volledig gerenoveerd. Het hout van alle 180 oude houten stapeldorpel (voor)deuren werden in een pilotproject verwerkt tot honderden nieuwe raamkozijnen, mét HR++ glas. Van het overgebleven uitkomende hout zijn ook andere dingen gemaakt, zoals bijvoorbeeld tafels.
“Zo ben je helemaal circulair bezig en hoef je geen monumentenglas toe te passen. Dus bereik je met minder kosten meer comfort voor de huurders.” – Teunis den Hartog van Woningcorporatie Portaal. Lees meer over dit project.
Meer weten over circulair ontwerpen, bouwen en beheren?
Mail met Aart Verkaik: a.verkaik@vios-bouw.nl
(bronnen: Bouwspecial Circulariteit 2020 – Eisma Bouwmedia, www.rijksoverheid.nl en www.platformcb23.nl)